Een ode aan Jacques Baart
/Algemeen tot specialist
Met Jacques Baart, kaakchirurg VUmc
Een ode aan Jacques Baart: interview uit de Boomdasjee, april 2015
Jacques Baart wordt ook wel liefkozend de ‘knuffelbeer onder de kaakchirurgen’ genoemd. Op zich niet vreemd, wanneer we in ogenschouw nemen dat deze 1,98 meter lange reus zich de laatste 20 jaar met name heeft toegelegd in zijn rol als kinderkaakchirurg. De meeste studenten kennen hem echter als docent met ongekende sprekerskwaliteiten. Tijd om nader kennis te maken dus.
Jacobus Andries Baart zag op 14 oktober 1950 het levenslicht in Nijmegen, alwaar hij opgroeide in een zeer katholiek en verbaal sterk gezin van vijf kinderen. Hoewel hij nooit de ambitie had later actief te worden in het onderwijs, was het al wel vroeg duidelijk dat hij dokter wilde worden. Zijn droom volgend studeerde hij Tandheelkunde in Nijmegen, waarna hij in 1979 de titel van kaakchirurg aan de VU behaalde.
Hoewel ook de psychiatrie ooit een optie was en Baart tijdens zijn tandheelkundestudie zelfs drie jaar psychologie heeft gestudeerd, heeft hij uiteindelijk toch voor de kaakchirurgie gekozen: ‘’De combinatie van het werken met zowel je hoofd - het intellect - als je handen - het technische aspect - vind ik prachtig. Je kan een tastbaar resultaat neerzetten wat ontzettend veel voldoening kan geven. Daarbij wil ik benadrukken dat de beste tandarts diegene is die alleen doet wat nodig is, diegene die gebaseerd op goede theoretische gronden dingen niet doet.’’
Wat voor een student was onze knuffelbeer vroeger? ‘’Een hele serieuze student, ambitieus, en ik wilde per se de beste van het jaar zijn, wat op zich best aardig lukte. Van mijn vader mocht ik streberig zijn, maar daarbij moest ik van hem wel laten zien dat ik het ook daadwerkelijk waard was. Doordat ik mijn krappe geld voor studie en levensonderhoud zelf moest verdienen was ik eigenlijk ook gedwongen serieus met m’n studie bezig te zijn en daardoor relatief weinig nevenactiviteiten te onderhouden. Tijdens mijn coschappen ben ik zelfs meerdere keren van Amsterdam naar Nijmegen en terug gefietst. Dan vertrok ik vrijdagavond richting Nijmegen om vijf uur en 22 minuten later bij mijn vriendin aan te komen, om zondagavond weer in Amsterdam terug te keren’’.
Ondanks zijn serieuze studiehouding heeft Baart ook genoeg tijd gehad wat studentenkattenkwaad uit te halen: ‘’Met twee vrienden hadden we altijd het satanisch genoegen op de plek waar het corps naar buiten kwam van het balkon naar beneden te urineren. We hadden het niet zo op die lui, zulke ballen. Hoewel het misschien ook een beetje uit jaloezie voortkwam omdat we simpelweg het geld niet hadden om lid te zijn. Tegelijkertijd had ik het wel leuk en waardevol gevonden ergens lid te zijn geweest, voornamelijk omdat je dan ook mensen van andere studies ontmoet. Gelukkig heb ik dat nu wel in m’n Rotary’’.
Dat Baart tot de besten van zijn jaar behoorde mag inmiddels duidelijk zijn, iets wat op motorisch gebied ook tot uiting kwam gedurende zijn basketbalcarrière in het eerste team van de Yellow Kangaroos uit Nijmegen: ’’Ik heb van mij 11e tot 23e gebasketbald op een zeer respectabel niveau, hoewel ik wel altijd moest vechten voor mijn plekje in de selectie. Helaas heb ik op een gegeven moeten stoppen omdat ik te veel handblessures opliep, iets wat funest was voor mijn studievoortgang’’. Desondanks heeft Baart zijn studie nominaal volbracht, waarbij hij met dank aan zijn blessures een speciale gave ontwikkelde: ‘’Doordat ik regelmatig geblesseerd was aan mijn rechterhand heb ik mij destijds aangeleerd tweehandig te worden. Tegenwoordig kan ik alles zowel links- als rechtshandig, iets wat een enorm ergonomisch voordeel kan zijn in het uitoefenen van mijn vak.
Actief binnen de TFV Nijmegen of Favervuta is Baart niet geweest, wel heeft hij nog een tijdje in de subfaculteitsraad gezeten om studentenbelangen te behartigen: ‘’Ik heb altijd een hekel gehad aan de willekeur van zaaldocenten. Vroeger wilden ze nog weleens met hun ballpoint in je afdruk prikken zodat die volledig onbruikbaar werd. Echt afschuwelijk, met wachttijden was dat ook zoiets. Dan zaten de docenten in een zijkamertje te roken, te kletsen over hun eigen praktijk of hun tweede vrouw, terwijl studenten eindeloos op de gang stonden te wachten voor een beoordeling.’’
Jacques Baart is een alleskunner, wat vindt hij nu het leukste gedeelte aan zijn werkzaamheden? ‘’Niet pe se het onderzoek, ik ben zelfs niet gepromoveerd en heb ook nooit hoogleraar willen worden. Ik ben van mening dat de managementtaken in een dergelijke functie te veel tijd vergen om mijn beroep - de zorg voor patiënten ofwel de kern van je werk - goed te kunnen blijven uitoefenen. Het leukst vind ik de combinatie van onderwijs en patiëntenzorg. Daarbij is het prachtig de patiënt bij het onderwijs te kunnen betrekken, iets wat zowel voor de behandelaar, student als patiënt rond de stoel aantrekkelijk is.’’
Dat Baart het al 40 jaar enorm naar zijn zin heeft, wordt wel duidelijk als hij opmerkt dat hij vakantiedagen meestal zelfs vervelend vindt. Of hij tijdens zijn carrière bepaalde voorbeelden heeft gehad? ‘’Ik heb ontzettend veel bewondering voor mensen als Isaac van der Waal en Wim van der Kwast die dingen goed kunnen overbrengen en verbaal en empathisch goed zijn. Maar ook voor mensen die op technisch gebied enorm mooie dingen weten te realiseren.’’
Hoe komt Baart, die immers ook zelf een voorbeeld voor anderen is, eigenlijk aan zijn liefkozende bijnaam? ‘’Tsja, ten eerste heb ik met mijn 1,98m en 118kg schoon aan de haak natuurlijk mijn fysiek mee, maar ik denk dat ik ook met name empathisch heel goed met kinderen ben, door hen te vragen wat hen precies benauwd. Wanneer ze bijvoorbeeld bang zijn voor een prikje opper ik dikwijls het idee de prikplek voor te verdoven met een watje waardoor je van de echte prik niets voelt. Als een kind op zo’n moment ‘ja’ zegt heb je het kind eigenlijk al mee voor je behandeling.’’
Dan even een intermezzo, want welke voetbalclub support Baart eigenlijk? ‘’Ajax natuurlijk, ik vind dat zij het frivoolst spelen. Met alle respect, maar dat werkvoetbal van Feyenoord lijkt meer op gezwoeg. Zoiets zie je ook terug in iedere beroepsgroep, in mijn geval bij het opereren: als je iets goed kan, ziet dat er elegant en makkelijk uit, alsof het geen moeite kost. Die weerspiegeling vind ik het meest van toepassing op Ajax.’’
Sport Baart zelf eigenlijk nog op het moment? ‘’Jazeker, iedere donderdagavond gaan we met een vast clubje naar de fitnessstudio om daar onder begeleiding te trainen. Onze zogenaamde balansdag, want na het sporten bezoeken we altijd onze vaste Italiaan. Hetgeen wat we er dus zojuist hebben afgesport, eten we er vervolgens zo weer bij.’’
En laat Baart nu net een enthousiaste hobbykok zijn: ‘’Ik houd ontzettend van de Franse en Italiaanse keuken. Ik kook dan ook regelmatig met veel plezier voor grotere gezelschappen. Maar als echte Hollanders hebben we op de vrij- en zaterdag ook gewoon onze eigen friet- en visdag hoor.’’
Daarnaast is Baart een fanatieke veellezer: ‘’Er gaan bij mij gemiddeld twee romans per week doorheen. Ik kan met 4 à 5 uur slaap per nacht toe waardoor ik veel tijd overhoud voor mijn hobby’s. Televisie kijken doe ik met name boven mijn boek uit, voornamelijk de actualiteitenrubrieken. Eva Jinek en Mart Smeets? Twee professionals, maar tegelijkertijd vreselijk zelfingenomen mensen die vooral zichzelf heel interessant vinden. Gordon Ramsey en Jamie Oliver kijk ik overigens niet, het is weliswaar vermakelijk maar culinair gezien rubbish. Qua muziek luister ik uitsluitend klassieke muziek, in de volgorde Bach, Beethoven en Mozart. Geen dag zonder Bach.’’
Het moge dus duidelijk zijn dat Baart, in het bezit van een prachtige vrouw - een tandarts - en drie talentvolle zonen in Leiden, Eindhoven en Amsterdam, met zijn naderende pensioen een Bourgondisch leven tegemoet gaat.
Heeft Baart als laatste nog een take home message voor ons studenten? ‘’Ja, je studietijd is een heel unieke tijd. Zorg ervoor dat je er met trots op kan terugkijken, en dan bedoel ik niet zozeer je tijd in de kroeg, maar meer je ontwikkeling als mens en professional. Zo ben ik - weliswaar in mijn latere carrière - naar Canada, de VS en Kopenhagen geweest om nieuwe technieken te leren en hier te introduceren. Vul je studietijd zo in dat je later met vreugde aan een waardevolle en leuke periode kunt terugdenken.’’
Tekst & foto’s: Stephan Tjiook
“De inhoud van het vak tandarts komt van de vele wetenschappelijke verenigingen: NWVT, paro, endo, pedo, etc etc. Dat houdt gelijke tred met de differentiaties. Maar iedereen begint als TAPper (tandarts algemeen practicus). Sommigen blijven met veel enthousiasme een levenslang TAPper. Iedere beginnende tandarts zou tenminste 3 jaar TAPper moeten zijn alvorens aan een differentiatie te beginnen. Dan alleen kan een weloverwogen keuze worden gemaakt en alleen dan kan het vak van parodontoloog, endodontoloog etc etc goed worden uitgeoefend. De gedifferentieerde tandarts ként de algemene praktijk. Dat is een voorwaarde bij horizontale verwijzing.”
